Czy wyrok TSUE w sprawie frankowiczów jest dla nich korzystny?

Dzisiejszy wyrok TSUE w sprawie Kamila Dziubaka i Justyny Dziubak przeciwko Raiffeisen Bank International AG jest ze wszech miar przełomowy. Nie tylko potwierdza zarzuty frankowiczów co do niezgodności z prawem klauzul dotyczących różnic kursów walutowych, ale stawia pod znakiem zapytania ważność takich umów kredytowych, a tym samym rodzi pytanie, o to:

Czy frankowicze nie będą musieli z dnia na dzień zwrócić wieloletnich kredytów przed czasem?

Wątpliwości budzi również kwestia, na którą zwrócił uwagę Sąd Okręgowy w Warszawie w sprawie III C 1073/14, a mianowicie o fakt korzystania przez kredytobiorcę z kapitału bez wynagrodzenia uiszczanego pod postacią prowizji i odsetek kapitałowych. Czy frankowicze nie są przypadkiem bezpodstawnie wzbogaceni? Pamiętać należy, że problemem klauzul dotyczących różnic kursowych było to, że banki przerzucały całe ryzyko na klienta konsumenta. Bank jako silniejszy podmiot obrotu gospodarczego niż konsument-kredytobiorca nie może całości ryzyka walutowego przerzucać na swojego klienta. Niemniej zmiana kursu waluty, co do zasady, mieści się w ryzyku kontraktowym, a kurs waluty nie jest wartością stałą, lecz zmienną, co stawia pytanie o zakres tego ryzyka.

Kolejną kwestią w kontekście TSUE jest to, czy banki nie będą masowo pozywać frankowiczów w zakresie klauzuli „rebus sic stantibus” i żądać oznaczenia określonego sposobu wykonywania umowy, wysokości świadczeń lub rozwiązania umowy? Wyrok TSUE nie unieważnił obowiązujących umów, a każdorazowa ocena ich legalności wymaga wyroku sądowego.

Sygnalizowane kwestie są wyłącznie wycinkiem całego problemu, który poza aspektem prawnym budzi niepokój co do tego, jak to wpłynie na polską gospodarkę. Szacuje się, że udział kwestionowanych kredytów wśród wszystkich spłacanych kredytów mieszkaniowych w Polsce wynosi 23,3 proc., a ich wartość wynosi ok. 102 mld złotych¹.

„Wyrok TSUE

z dnia 3 października 2019 roku w sprawie C-260/18

Kamil Dziubak i Justyna Dziubak / Raiffeisen Bank International AG

1. Artykuł 6 ust. 1 dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich należy interpretować w ten sposób, że nie stoi on na przeszkodzie temu, aby sąd krajowy, po stwierdzeniu nieuczciwego charakteru niektórych warunków umowy kredytu indeksowanego do waluty obcej i oprocentowanego według stopy procentowej bezpośrednio powiązanej ze stopą międzybankową danej waluty, przyjął, zgodnie z prawem krajowym, że ta umowa nie może nadal obowiązywać bez takich warunków z tego powodu, że ich usunięcie spowodowałoby zmianę charakteru głównego przedmiotu umowy.
2. Artykuł 6 ust. 1 dyrektywy 93/13 należy interpretować w ten sposób, że z jednej strony skutki dla sytuacji konsumenta wynikające z unieważnienia całości umowy, takie jak te, o których mowa w wyroku z dnia 30 kwietnia 2014 r., Kásler i Káslerné Rábai (C‑26/13, EU:C:2014:282), należy oceniać w świetle okoliczności istniejących lub możliwych do przewidzenia w chwili zaistnienia sporu, a z drugiej strony, do celów tej oceny decydująca jest wola wyrażona przez konsumenta w tym względzie.
3. Artykuł 6 ust. 1 dyrektywy 93/13 należy interpretować w ten sposób, że stoi on na przeszkodzie wypełnieniu luk w umowie, spowodowanych usunięciem z niej nieuczciwych warunków, które się w niej znajdowały, wyłącznie na podstawie przepisów krajowych o charakterze ogólnym, przewidujących, że skutki wyrażone w treści czynności prawnej są uzupełniane w szczególności przez skutki wynikające z zasad słuszności lub ustalonych zwyczajów, które nie stanowią przepisów dyspozytywnych lub przepisów mających zastosowanie, jeżeli strony umowy wyrażą na to zgodę.
4. Artykuł 6 ust. 1 dyrektywy 93/13 należy interpretować w ten sposób, że stoi on na przeszkodzie utrzymywaniu w umowie nieuczciwych warunków, jeżeli ich usunięcie prowadziłoby do unieważnienia tej umowy, a sąd stoi na stanowisku, że takie unieważnienie wywołałoby niekorzystne skutki dla konsumenta, gdyby ten ostatni nie wyraził zgody na takie utrzymanie w mocy”².