Do tej pory prekluzja dowodowa zobowiązywała do przedstawienia wszystkich dowodów w ściśle określonym czasie. Nowelizacja wprowadziła w tym obszarze kilka istotnych zmian. Sprawdzamy jakich.
Prekluzja dowodowa – kolizja terminów i kontrowersje wokół planu rozprawy
Kluczowy dla znowelizowanego postępowania cywilnego jest plan rozprawy. Jego charakter budzi wiele wątpliwości. Niemniej jest to dokument określający przebieg postępowania, w tym postępowania dowodowego w zakresie, w jakim z jego zatwierdzeniem ustawodawca wiąże skutki procesowe w postaci tzw. prekluzji twierdzeń i dowodów. Może ona nastąpić również w innym terminie określonym przez przewodniczącego.
Strony mogą zostać zobowiązane do tego, aby w piśmie przygotowawczym podały wszystkie twierdzenia i dowody istotne dla rozstrzygnięcia sprawy pod rygorem utraty prawa do ich powoływania w toku dalszego postępowania.
W przypadku kolizji wyżej wskazanych terminów, pierwszeństwo ma termin wyznaczony przez przewodniczącego. Natomiast, gdy nie zarządzono przeprowadzenia posiedzenia przygotowawczego, strona może przytaczać twierdzenia i dowody na uzasadnienie swoich wniosków lub dla odparcia wniosków i twierdzeń strony przeciwnej aż do zamknięcia rozpraw.
Wyjątki uzasadniające odstąpienie od posiedzenia przygotowawczego
Jacek Gołaczyński i Dariusz Szostek wskazują na czynniki, które mogą uzasadniać odstąpienie od posiedzenia przygotowawczego. Są to:
- wąski zakres możliwego rozstrzygnięcia (np. w sprawie spadkowej),
- mała liczba zgłoszonych dowodów lub czynności do przeprowadzenia,
- brak wniosków o przesłuchanie świadków lub stron,
- warunki techniczno-organizacyjne sądu, w szczególności duże obciążenie sprawami i brak wolnych sal lub pomieszczeń umożliwiających przeprowadzenie posiedzenia przygotowawczego.
Gromadzenie dowodów w postępowaniu gospodarczym
Odmienne zasady koncentracji materiału dowodowego obowiązują w postępowaniu gospodarczym, gdzie powód i pozwany jest zobowiązany powołać wszystkie twierdzenia i dowody odpowiednio w pozwie oraz w odpowiedzi na pozew. W przypadku, gdy strony nie są zastępowane przez adwokata, radcę prawnego, rzecznika patentowego lub Prokuratorię Generalną Rzeczypospolitej Polskiej, termin rozpoczyna bieg w momencie wezwania stron przez przewodniczącego do powołania wszystkich twierdzeń i dowodów. Wyznaczony termin nie może być jednak krótszy niż siedem dni.
Należy pamiętać, że przepis o prekluzji w postępowaniu gospodarczym dotyczy tylko twierdzeń i dowodów w przeciwieństwie do uchylonego art. 47914 § 2 KPC, gdzie była mowa również o zarzutach.
Koncentracja dowodów nie oznacza jednak obowiązku stron do przewidzenia wszystkich możliwych wariantów przebiegu sprawy. Na tę ewentualność należy sformułować w pozwie lub w odpowiedzi na pozew wszystkie twierdzenia, wnioski i zarzuty, które mogłyby mieć zastosowanie jedynie w prawdopodobnym jej przebiegu.
Późniejsze skuteczne podniesienie dowodów i twierdzeń wymaga uprawdopodobnienia, że ich powołanie nie było możliwe albo że potrzeba ich powołania wynikła później.
Prekluzja dowodowa – kiedy mogą pojawić się jej skutki?
W konsekwencji w przyjętej, a obowiązującej od 7 listopada 2019 roku, części noweli można wskazać na kilka możliwych momentów pojawienia się skutku prekluzji twierdzeń i dowodów:
- Zatwierdzenie planu rozprawy.
- Zakończenie rozprawy.
- Zobowiązanie sądu (pismo przygotowawcze).
- Zobowiązanie sądu (termin co najmniej 7 dni).
- Pozew i odpowiedź na pozew.
