W wielu firmach przy okazji Świąt Bożego Narodzenia pojawia się pytanie, czy tzw. wigilia pracownicza powinna być połączona z dzieleniem się opłatkiem. Temat nie jest nowy i każdorazowo odżywa przed świętami.
Dla prawnika to pytanie stanowi również nie lada wyzwanie, które często kończy się ulubionym stwierdzeniem w żargonie prawniczym: „Trwa spór w doktrynie”, choć można przewrotnie przywołać inne nie mniej trafne powiedzenie, że: „Jeden rabin powie tak, a inny rabin powie nie”.
Dla jasności, poza wszelką dyskusją jest fakt, że w żadnym regulaminie pracy lub innych aktach wewnętrznych nie można wprowadzić zakazu uzewnętrzniania w miejscu pracy, za pomocą symboli, swoich przekonań politycznych, światopoglądowych lub religijnych lub związanych z nimi obrzędów 1.
Ten zakaz w moim odczuciu należy odczytywać również jako zakaz narzucania pracownikom określonych przekonań oraz światopoglądu, co oznacza, że nie wolno również zakazać dzielenia się takim opłatkiem przez innych pracowników. Inna sprawa to pytanie, o to czy dzielnie się opłatkiem ma obecnie wyłącznie wymiar religijny. Wydaje się, że nie, co pokazują badania CBOS na temat tradycji wigilijnej. Prawie 95% osób ankietowanych wiązało dzielenie się opłatkiem z pielęgnowaniem tradycyjnych zwyczajów.
Z punktu widzenia ochrony wolności sumienia i wyznania należy pozostawić wybór każdemu pracownikowi i uszanować również prawo pracodawcy do wyrażania przekonań religijnych. Warto również korzystać z orzecznictwa sądów, które zapadało w przedmiocie publicznej prezentacji symboli religijnych i negatywnej wolności religijnej. Szkoła nie jest miejscem pracy, a krzyż opłatkiem, ale analogia do zawartej tam argumentacji wydaje się uprawniona.
„Skoro nauczanie religii w szkole publicznej nie jest aktem bezprawnym, to tym bardziej takim aktem nie będzie umieszczenie symbolu krzyża w budynku urzędu gminy.[…] Osoba dojrzała, aktywna życiowo i społecznie, o ukształtowanym światopoglądzie nie może twierdzić, iż sama symbolika krzyża chrześcijańskiego w przestrzeni publicznej narusza jego godność, pozbawia go możliwości poszukiwania swoich dróg życiowych, czy powoduje ograniczenia prowadzące do odczucia wykluczenia ze społeczności lokalnej”2.
1 Wyrok TSUE z 14 marca 2017 r. w sprawie Samira Achbita, Centrum voor gelijkheid van kansen en voor racismebestrijding przeciwko G4S Secure Solutions NV (C-157/15).
2 Wyrok Sądu Okręgowego w Szczecinie z dnia 26 marca 2010 r., I C 28/10, LEX nr 1135961.
