Wersja audio:
Bracia Zielińscy są jednymi z najbardziej znanych rodzeństw w świecie sportu.
Adrian Zieliński jest złotym medalistą Igrzysk Olimpijskich w Londynie w podnoszeniu ciężarów w kategorii do 85 kg, a jego młodszy brat Tomasz Zieliński brązowym medalistą w tej samej konkurencji do 94 kg. Obu braci łączy również jeden z najgłośniejszych skandali dopingowych w polskim sporcie. W 2016 roku Zielińscy zostali poddani kontrolom antydopingowym, które wykazały obecność w ich organizmach zakazanego przez przepisy antydopingowe nandrolonu. W przypadku Adriana Zielińskiego kontrola antydopingowa miała związek z jego udziałem w Mistrzostwach Polski w Podnoszeniu Ciężarów Kobiet i Mężczyzn w Mroczy. Tomasz Zieliński został natomiast przebadany podczas Igrzysk Olimpijskich w Rio de Janeiro. Obaj bracia nie przyznali się do winy przedstawiając m.in. badania wariograficzne na ich prawdomówność. Niemniej jednak panele dyscyplinarne przy IWF (Tomasz Zieliński) oraz przy Komisji do Zwalczania Dopingu w Sporcie, a następnie przy Polskiej Agencji Antydopingowej w Polsce (POLADA) nie dały wiary wyjaśnieniom braci, którzy tłumaczyli obecność zabronionych substancji zażyciem m.in. zanieczyszczonych odżywek (witamina B12). Tomasz i Adrian Zieliński zostali ukarani czteroletnią dyskwalifikacją. Każdy z braci odwołał się do Trybunału Arbitrażowego ds. Sportu w Lozannie (CAS). Dyskwalifikacje zostały utrzymane, a Adrian Zieliński pozbawiony m.in. prawa do emerytury sportowej.
Poza niewątpliwe medialnym wymiarem afery na kilka słów zasługuje orzeczenie CAS z dnia 10 kwietnia 2019 r. w sprawie Adriana Zielińskiego (CAS 2018/A/5584). Jednym z kluczowych pytań w sprawie było postawione przez Trybunał Arbitrażowy ds. Sportu w Lozannie (CAS) pytanie:
„Should the alleged AFF be set aside due to irregularities in the analysis of the samples?”.
Było ono konsekwencją zarzutu obwinionego zawodnika co do naruszenia jego fundamentalnego prawa do bycia zawiadomionym i obecnym przy otwarciu próbki „B”. W trakcie analizy próbki moczu dokonano bowiem połączenia podwielokrotnych części próbki moczu uzyskanej w wyniku sesji pobrania próbki. Należy przypomnieć, że oficer antydopingowy pobiera od zawodnika próbkę moczu (90 ml), która następnie jest dzielona na dwie próbki na tzw. podwielokrotne, tj. próbkę A (60 ml) i B (30 ml). Próbki przekazywane są do badania do jednego z akredytowanych laboratoriów przez WADE, z tym, że próbka B wyłącznie po stwierdzeniu w próbce A niedozwolonych substancji- i o ile taki wniosek złoży sam zawodnik.
W sprawie Adriana Zielińskiego ustalono, że w celu ukończenia badania próbki A i analizy IRMS określającej czy dane stężenie steroidu jest pochodzenia naturalnego (endogennego) czy zewnętrznego (egzogennego) akredytowane laboratorium otworzyło próbkę B. Przy otwarciu próbki B nie brał udziału zawodnik, a jej podział (split) odbył się przy zachowaniu standardów dla podziału próbek w toku długoterminowego ich przechowywania (pkt. 5.2.2.12.10 ISL). Wiązało się to m.in. z powołaniem do nadzoru podziału niezależnego świadka. Jako niezależnego świadka przybrano ówczesnego dyrektora Komisji do Zwalczania Dopingu w Sporcie. Obwiniony zawodnik podnosił w toku postępowania, że doszło do rążacego odstępstwa od Międzynarodowego Standardu dla Laboratoriów (dalej: „ISL”), który skutkował w jego opinii pozbawianiem go prawa do bycia obecnym przy otwarciu próbki B (ISL 5.2.4.3.2.6c). Miało to w konsekwencji podważyć prawdziwość kluczowego dla sprawy dowodu, tj. badania moczu zawodnika. Obwiniony zawodnik negował również prawo laboratorium do podziału próbki B w celu ukończenia analizy IRMS. Kwestionował także brak przymiotu niezależności świadka – w jego opinii dyrektor Komisji nie spełniał kryterium niezależności.
Zarzutów zawodnika nie podzielił Trybunał Arbitrażowy ds. Sportu, który orzekł, że w sprawie niewątpliwe doszło do odstępstwa od standardów ISL, ale nie miało ono wpływu na wynik badania. Połącznie podwielokrotnych części próbki moczu uzyskanej w wyniku sesji pobrania próbki obwinionego zawodnika zostało dokonane w taki sposób, aby nie doszło do skażenia próbki lub podwielokrotnych części próbki i zachowania tzw. integralności próbki (5.2.3.3 ISL). O integralności próbki i jej podwielokrotnych świadczyła m.in. analiza fizjochemiczna (pH i ciężar właściwy moczu). Ten fakt potwierdził powołany przez POLADA ekspert, dr Martial Saugy. CAS podkreślił jednak, że przepisy antydopingowe nie zawierają przepisów określających procedurę, do której winno zastosować się akredytowane laboratorium WADA w takiej sytuacji. Procedury dla podziału próbek w toku długoterminowego przechowywania próbek (pkt. 5.2.2.12.10 ISL) nie uzupełniają tej luki. Zawodnik nie wykazał jednak aby zaistniałe odstępstwo wpłynęło na wynik badania. CAS dodał również, że dokonany podział próbki B nie był otwarciem próbki B w rozumieniu przepisów antydopingowych, co wykluczało prawo zawodnika do bycia obecnym przy jej otwarciu. CAS podtrzymał również stanowisko POLADA o niezależności świadka.
Zapadłe orzeczenie ma niewątpliwie charakter precedensowy i jest pierwszym analizującym powstałe wątpliwości. W kontekście podziału próbki B można przywołać decyzję Międzynarodowego Komitetu Olimpijskiego przeciwko zawodniczce pięcioboju nowoczesnego Viktoriyi Tereschuk (UKR) (sprawa nr BRT III – 060), w której to analiza potwierdzenia oraz analiza próbki B zostały przeprowadzone z próbki B, po jej uprzednim podziale (split-B) na próbki B1 i B2 (stanowiąc ekwiwalent odpowiednio próbek A i B).
