Dotacje sportowe zagrożone w związku z koronawirusem?

Dotacje sportowe stanowią w Polsce swoiste „minimum egzystencji”, przez które należy rozumieć minimalną ilość środków materialnych, które są potrzebne do pokrycia niezbędnych potrzeb klubu sportowego. Odpowiadamy na najważniejsze pytania związane z dotacjami sportowymi w dobie koronawirusa.

Zwrot dotacji z uwagi na koronawirusa

Czy samorządy terytorialne mogą zabrać klubom owe minimum przed czasem, a więc żądać zwrotu dotacji udzielonych klubom sportowym ze względu na siłę wyższą jaką jest koronanwirus?

Jest to jedno z pytań, na które władze klubów sportowych w stanie epidemii SARS-CoV-2 i nieuchronnego spowolnienia gospodarczego próbują odpowiedzieć. Nawet częściowy zwrot dotacji dla klubów sportowych może być dla nich zabójczy.

Ustawa o sporcie oraz ustawa o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie wspominane potrzeby klubów sportowych wiążą z określonymi kosztami, które mają służyć wykonaniu zleconego do realizacji zadania publicznego (celu publicznego). Na gruncie ustawy o sporcie są to w szczególności koszty związane z:

• realizacją programów szkolenia sportowego,
• zakupem sprzętu sportowego,
• pokryciem kosztów organizowania zawodów sportowych lub uczestnictwa w tych zawodach,
• pokryciem kosztów korzystania z obiektów sportowych dla celów szkolenia sportowego,
• sfinansowaniem stypendiów sportowych i wynagrodzenia kadry szkoleniowej.

W ustawie o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie natomiast brak przykładowych kosztów. Ogólnie muszą one służyć realizacji zadania publicznego w postaci wspierania i upowszechniania kultury fizycznej. Ich zakres każdorazowo określa ogłoszenie o konkursie oraz umowa dotacyjna.

Zasady zwrotu dotacji sportowych

Zasady zwrotu dotacji w przypadku ich niewykorzystania na gruncie ww. regulacji określa ustawa o finansach publicznych. Zgodnie z art.252 ust. 1 u.f.p. dotacje udzielone z budżetu jednostki samorządu terytorialnego podlegają zwrotowi w przypadku:

• wykorzystania niezgodnie z przeznaczeniem,
• pobrania nienależnie lub w nadmiernej wysokości.

Przewiduje ona również w art. 251 ust. 4 u.f.p., że przekazanie środków na rachunek beneficjenta nie oznacza wykorzystania dotacji¹:

„Wykorzystanie dotacji następuje w szczególności przez zapłatę za zrealizowane zadania, na które dotacja była udzielona, albo, w przypadku, gdy odrębne przepisy stanowią o sposobie udzielenia i rozliczenia dotacji, wykorzystanie następuje przez realizację celów wskazanych w tych przepisach”².

Sam fakt przekazanie środków klubowi sportowemu nie oznacza ich wykorzystania. Wymusza to na  klubach sportowych odpowiedź na dwa kluczowe z punktu widzenia ich egzystencji pytania:

• Czy dokonałem zapłaty za zrealizowane zadania w terminie określonym dla zleconego zadania?

Jeśli tak, to chociażby termin realizacji zadania był wciąż otwarty i upływał z końcem np. planowanego sezonu rozgrywkowego, to samorząd terytorialny nie ma podstawy do żądania zwrotu dotacji w całości lub w części. Jest to o tyle istotne, że w przypadku dotacji dla klubów sportowych terminy realizacji zleconych zadań są powiązane z długością rozgrywek, a nie np. liczbą rozegranych lub nierozegranych meczów. Ma to znaczenie w przypadku pojawienia się w dyskusji z samorządem terytorialnym argumentu, że sezon został przedwcześnie zakończony, a umowa dotacyjna była na cały sezon rozgrywkowy. Jeśli umowa dotacyjna nie precyzuje liczby zawodów objętych zadaniem publicznym to próba proporcjonalnego rozliczenia dotacji wydaje się być nieuprawniona.

• Czy zrealizowałem cele wskazane w umowie dotacyjnej, na podstawie której  została przyznana mi dotacja?

Trudno przypuszczać, aby umowa dotacyjna stawiała klubowi sportowemu osiągnięcie określonego celu sportowego (np. Mistrz Polski w piłce ręcznej mężczyzn). W większości przypadków samorządy terytorialne stawią przed klubami sportowymi obowiązek realizacji określonego programu szkolenia sportowego lub uczestnictwa w rozgrywkach sportowych na określonym poziomie sportowym (np. Superliga). Z każdym takim celem wiążą się określone wydatki, które klub sportowy deklaruje.

Jeżeli częścią umowy dotacyjnej był preliminarz kosztów, który zakładał poniesienie kosztów wyłącznie w sezonie rozgrywkowym, samorząd terytorialny może uznać koszty poniesione po zakończeniu rozgrywek za niekwalifikowalne.

Tym samym istnieje ryzyko, że część wydatkowanej dotacji może podlegać zwrotowi jako pobranej w nadmiernej wysokości:

Dotacjami pobranymi w nadmiernej wysokości są dotacje otrzymane z budżetu jednostki samorządu terytorialnego w wysokości (…) wyższej niż niezbędna na dofinansowanie lub finansowanie dotowanego zadania³.

Należy jednak pamiętać, że przy ocenie ww. nadmierności samorząd terytorialny powinien przed podjęciem decyzji odpowiedzieć sobie na pytanie, czy opłacone stypendia sportowe wiązały się z realizacją programu szkolenia sportowego, czy wyłącznie z uczestnictwem klubu sportowego i zawodnika czy zawodniczki w określonych rozgrywkach sportowych.

Nie bez znaczenia w tym kontekście jest wyrok Sądu Najwyższego z dnia 22 stycznia 2020 roku (I UK 283/18), w którym wskazał on, że:

„Stypendium jest świadczeniem odrębnym od wynagrodzenia za pracę, bo pozwala zawodnikowi na rozwój sportowy i właściwe warunki w tym zakresie. W zakresie, w jakim stypendium sportowe nie jest umową wzajemną, nie wymaga ono szczegółowego uregulowania wszystkich obowiązków sportowca”.

„Na określonym poziomie wyszkolenia i umiejętności sportowych można założyć, że zawodnik samodzielnie prowadzi i decyduje o swoim dalszym rozwoju i na to też przeznacza otrzymywane stypendium. Innymi słowy chodzi wówczas o rozwój nie wymagający kontroli”.

Rozwój sportowy a brak uczestnictwa w zawodach

Sam fakt braku uczestnictwa zawodnika / zawodniczki w zaplanowanych a odwołanych zawodach, których koszt był kalkulowany w preliminarzu wydatków pokrywanych dotacją, nie może wykluczać przywołanego w wyroku „rozwoju sportowego” zawodnik / zawodniczki. Może on bowiem wiązać się zarówno ze zbiorowym i zorganizowanym, jak i indywidualnym programem szkolenia. To, że zawodnik / zawodniczka realizują w okresie pandemii indywidualne plany treningowe, nawet bez rozgrywania meczów ligowych, nie oznacza, że jest to niekwalifikowalna z punktu widzenia umowy np. rekreacja, a forma aktywności fizycznej, podejmowana dla wypoczynku i odnowy sił psychofizycznych. Kierując się tym poglądem można by stwierdzić, że kontuzjowany zawodnik / zawodniczka nie ma prawa do stypendium sportowego ze względu na brak uczestnictwa w zawodach sportowych, pomimo że:

Sport jest formą aktywności człowieka, mającą na celu doskonalenie jego sił psychofizycznych, indywidualnie lub zbiorowo, według reguł umownych⁴.

Decydującym argumentem o kwalifikowalności lub jej braku, w tym zakresie nie może być jedynie formalne zakończony sezon w danych rozgrywkach sportowych, ale również to, czy zawodnik realizował ustalony program szkolenia sportowego, nawet jeśli był on indywidualny.

Co z kosztami zawodów oraz wynajmu obiektów sportowych?

Nieco inaczej przedstawia się sprawa pokrywania przez kluby sportowe kosztów organizowania zawodów sportowych lub ich uczestnictwa w zawodach oraz kosztów korzystania z obiektów sportowych dla celów szkolenia sportowego. W tym przypadku kluby sportowe będą musiały się liczyć z realną możliwością zwrotu dotacji jako pobranej w nadmiernej wysokości. Nie zmienia tego fakt, że w wielu przypadkach hale sportowe są wynajmowane od udzielających dotacji samorządów terytorialnych.

Dla zasadności zwrotu nie ma znaczenia siła wyższa jaką jest epidemia, ale fakt poniesienia określonego kosztu.

 Zwrot dotacji a łatanie finansów publicznych

Sprawa zwrotu dotacji nie jest prosta. Nie może on jednak służyć łataniu finansów publicznych,
w szczególności, że rządowy projekt ustawy dotyczącej „Gospodarcza i społeczna tarcza antykryzysowa dla bezpieczeństwa przedsiębiorców i pracowników w związku z pandemią wirusa SARS- Cov – 2” (tzw. Tarcza Antykryzysowa) nie posiada dedykowanych rozwiązań dla sportu. Kluby sportowe bez samorządów terytorialnych nie przeżyją, o czym trzeba pamiętać.