Problem powtarzających powoływań arbitrów (recurring appointments) w postępowaniach arbitrażowych budzi wiele wątpliwości, w szczególności w kontekście wytycznych IBA dotyczących konfliktu interesów w międzynarodowym arbitrażu i artykuł 3.1.3:
„W okresie ostatnich trzech lat arbiter został powołany do pełnienia funkcji arbitra przez jedną ze stron lub podmiot powiązany z jedną ze stron dwa lub więcej razy.”
Przywołana sytuacja należy do tzw. Listy Pomarańczowej, a więc do niezamkniętego katalogu sytuacji, które w zależności od okoliczności danej sprawy wywołują uzasadnione wątpliwości co do bezstronności i niezależności arbitra. Oznacza to, że w tych sytuacjach obiektywnie istnieje konflikt interesów z punktu widzenia rozsądnej osoby trzeciej wiedzącej o odnośnych faktach. Niemniej, inaczej niż w przypadku Listy czerwonej, która określa sytuacje, w których nie można bez zgody stron wyeliminować konfliktu interesów, arbiter nie ma obowiązku ab inito odmowy przyjęcia funkcji lub ustąpienia z pełnienia funkcji, ale rozważyć taką możliwość po zgłoszeniu sprzeciwu co do bezstronności arbitra. W każdym z obu przypadków arbiter ma jednak każdorazowo ujawnić przypadki określone artykułem 3.1.3, w tym rzetelnie informować strony o przypadkach wystąpienia dalszych przypadków powtarzającego się wyboru arbitra przez strony.
Arbitraż sportowy
Wytyczne IBA zastrzegają jednak, że w pewnych rodzajach postępowań arbitrażowych, jak np.
w arbitrażu morskim lub handlowym może występować praktyka dobierania arbitrów z wąskiego, wyspecjalizowanego grona. Jeżeli w takich dziedzinach istnieje zwyczaj i praktyka częstego powoływania przez strony tego samego arbitra w różnych sprawach, fakt ten nie podlega ujawnieniu,
o ile strony postępowania mają świadomość istnienia takich zwyczajów i praktyki
Sąd Federalny w Szwajcarii
Do takich postępowań Sąd Federalny Szwajcarii (SFT) zaliczył arbitraż sportowy i postępowania przed Trybunałem do spraw Sportu w Lozannie (CAS). W wyroku z dnia 27 maja 2003 roku (BGE 129 III 445) SFT, wskazał na „kontrowersyjny charakter” listy arbitrów oraz jest skutki dla orzekających składów w CAS, ale przyjął za uzasadnione stanowisko, że:
Aby uzasadnić jego utrzymanie, Sekretarz Generalny CAS wskazuje na potrzebę zagwarantowania specjalizacji arbitrów, którzy mają rozstrzygać spory w bardzo specyficznym kontekście. Jest to rzeczywiście ważny powód, który przemawia za utrzymaniem status quo.
W sporcie wyczynowym, w szczególności na igrzyskach olimpijskich, szybkie, proste, elastyczne i niedrogie rozstrzyganie sporów przez specjalistów dysponujących zarówno wiedzą prawniczą, jak i sportową, ma zasadnicze znaczenie zarówno dla sportowców, jak i dla sprawnego przebiegu zawodów.
(s. 36)
SFT jednocześnie zwrócił uwagę na specyficzne relacje występujące w świec arbitrów (nie tylko arbitrażu sportowego) i wyjaśnił, że:
Ogólnie rzecz biorąc, sędzia nie może zostać wyłączony tylko z tego prostego powodu, że w poprzednim postępowaniu zajmował się już stroną występującą przed nim, nawet jeśli orzekł przeciwko tej stronie Nie może być inaczej w sprawach arbitrażu, a zwłaszcza w dziedzinie arbitrażu międzynarodowego. Spotkania są częste w wewnętrznym kręgu arbitrażu międzynarodowego; nierzadko, jak wskazuje MKOl, ta sama osoba jest raz arbitrem w konkretnej sprawie, a innym razem pełnomocnikiem strony w innej sprawie, występując przed swoim współarbitrem w poprzedniej sprawie. Każdy członek panelu, który zajmował się sprawami wnoszącymi odwołanie, był, przy okazji Igrzysk Olimpijskich, członkiem wydziału ad hoc CAS w tym samym czasie, co prawnik jednej ze stron przeciwnych (MKOl) lub partner adwokata drugiej strony przeciwnej (FIS) nie stanowi zatem sam w sobie okoliczności mogącej obiektywnie wzbudzić uzasadnione wątpliwości co do jego niezależności, zwłaszcza że wszyscy arbitrzy C., E. i D. zasiadali w jednym lub inne Panele, które wydały orzeczenia niekorzystne dla MKOl
(s. 45)
Przywołane stanowisko zostało potwierdzone przez SFT w głośnej sprawie FIFA-Gate (wyrok SFS z dnia 4 marca 2022 roku, 4A_520/2021), w której Trybunał potwierdził, że:
Mając na uwadze specyfikę arbitrażu sportowego należy zatem przyznać, że powołanie przez Pozwanego, w badanym okresie, arbitra Hovella w trzech sprawach niezwiązanych z niniejszym postępowaniem, nie jest – przy braku innych okoliczności potwierdzających – okolicznością, która mogłaby wywołać uzasadnione wątpliwości co do bezstronności lub niezależności tego arbitra.
„Wiedza daje wolność, ale unieszczęśliwia”
Podsumowując można być rzec za Erichiem Remarque „Im mniej człowiek wie, tym łatwiej mu żyć”, acz jak dalej przekonuje ten sam autor „Wiedza daje wolność, ale unieszczęśliwia.” Przy wykładni art. 3.1.3 należy mieć na względzie charakter arbitrażu, co nie zwalnia arbitrów z obowiązku ujawniania określonych listami IBM przypadków. Pamiętajmy jednak również, aby nie być hipokrytą przy formułowaniu zarzutów o brak niezależności na co dobitnie zwrócił uwagę SFT w sprawie FIFA-Gate:
Należy również zauważyć, że wielokrotne powoływanie arbitra nie wydaje się zbytnio przeszkadzać Odwołującemu, ponieważ Pozwany wskazuje, nie będąc zaprzeczonym przez Odwołującego, że wybrany przez niego w niniejszej sprawie arbiter, Massimo Coccia, był już sześciokrotnie powoływany przez FIFA w ciągu poprzednich trzech lat.
Źródło: www.rp.pl
