Każdemu zachęconemu do okazyjnych zakupów sprzętu gospodarstwa domowego, wyrobów medycznych oraz dodatkowych kilku gratisów trudno jest odmówić. Przedstawicielom uciekającym się do nieuczciwych praktyk najłatwiej jest oszukać osoby starsze, które niejednokrotnie łatwo poddają się zabiegom marketingowym. Zazwyczaj schemat działania takich przedsiębiorców jest bardzo podobny – handlowcy zapraszają na organizowane przez siebie prezentacje sprzedawanych produktów, zachwalając przy tym ich niezawodność oraz wysoką jakość, jednakże po dokonanym zakupie zarówno jakość jak i cena takich produktów pozostają wątpliwe, a na próżno szukać kontaktu do przedstawiciela.
Prezes UOKiK w związku z napływem skarg od kilku lat prowadzi postępowania w związku z naruszeniem zbiorowego interesu konsumentów. Ich wyniki w zdecydowanej mierze pozwalają na ukrócenie niedozwolonych praktyk tzw. firmom pokazowym. Poniżej przykładowe zestawienie ukaranych przedsiębiorców wraz z opisem kwestionowanych praktyk oraz wysokością nałożonych kar pieniężnych:
- POLLANA MED Sp. z o.o. z siedzibą w Mrowinie. Ze skarg konsumentów wynikało, że postanowienia o prawie do odstąpienia były wykreślane z wzorców umów. Powodem był fakt, że towar był w promocji. Z informacji UOKiK wynika, że gdy konsumenci skutecznie odstępowali od umowy i odsyłali towar, firma nie zwracała pieniędzy, mimo kierowanych do niej wezwań do zapłaty. Nałożona kara wyniosła ponad 1 mln zł (1 052 684 zł).
- MEDISPOL Sp. z o.o. z siedzibą w Stęszewie (obecnie Radnar Sp. z o.o. w likwidacji z siedzibą w Poznaniu). W ofercie przedsiębiorca miał aparat medyczny do terapii pulsującym polem magnetycznym niskiej częstotliwości. W trakcie prezentacji przedstawiciele handlowi prowadzili badania wykorzystując urządzenie AM Scan, mimo, że urządzenie to nie jest wyrobem medycznym. Następnie wprowadzali konsumentów w błąd co do ich aktualnego stanu zdrowia. Firma zaniechała sprzedaży w maju 2019 roku. Kary za wprowadzenie konsumentów w błąd wyniosły prawie 400 tys. zł (397 111 zł).
- Topmed Plus Sp. z o.o. sp. k. z siedzibą w Poznaniu. Firma sprzedawała na pokazach handlowych zestawy produktów, w skład których wchodziły np. maty masujące, wyciskarki czy garnki. Zarzut dotyczył sugerowania konsumentom, że kupują po promocyjnych cenach, podczas gdy była to standardowa oferta. Przedsiębiorca otrzymał karę pieniężną w wysokości ponad 614 tys. zł (614 548 zł).
- ACS Medica ze Śremu. Przedsiębiorca, dzwoniąc z zaproszeniem na prezentację, wprowadzał konsumentów w błąd. Informował, że celem spotkania są bezpłatne badania medyczne lub zabiegi rehabilitacyjne. UOKiK nakazał firmie zaniechanie stosowania zakazanych praktyk. Kara za wprowadzenie konsumentów w błąd wyniosła prawie 72 tys. zł (71 856 zł).
- Vitaldream z o.o. w likwidacji z siedzibą w Białych Błotach oraz R.A.M. Polska Sp. z o.o. z siedzibą w Opalenicy. Obie spółki prowadziły sprzedaż na pokazach i miały w ofercie Aplikator Pola Magnetycznego (APM). Namawiały konsumentów do zakupu zachęcając pakietami promocyjnym. Spółki wprowadzały konsumentów w błąd co do możliwości zakupu tego urządzenia w ramach promocji. Ponadto wątpliwości wzbudzał szeroki zakres zastosowania urządzenia APM prezentowany przez handlowców. Kara dla firmy Vitaldream wyniosła prawie 41 tys. zł (40 812 zł). Kara dla R.A.M. Polska to prawie 38 tys. zł (37 878 zł).
- Comfort Med+ Sp. z o.o. z siedzibą w Wysogotowie. Firma organizowała na dużą skalę pokazy handlowe w całej Polsce. Sprzedawała na nich m.in. urządzenia masujące, naczynia, odkurzacze itd. Wprowadzała konsumentów w błąd i utrudniała im odstąpienie od umowy zawartej na pokazie. Przedstawiciele firmy chwalili się rzekomą współpracą ze sponsorami oraz posiadaniem placówek rehabilitacji powypadkowej i salonów ze sprzętem rehabilitacyjnym, które w rzeczywistości nie istniały. Celem takiego przekazu było nadanie spółce prestiżu i wzbudzenie zaufania do niej. Kara dla Comfort Med+ to ponad 3,5 mln zł (3 527 910 zł).
- EXITO Sp. z o.o. w likwidacji z siedzibą w Opalenicy. UOKiK ustalił, że firma prezentowała ofertę jako szczególną okazję, twierdząc, że konsument może zaoszczędzić nawet kilkanaście tysięcy złotych. Tymczasem ceny promocyjne nigdy przedtem nie ulegały zmianom. Exito dodatkowo wmawiało klientom, że nie mają możliwości odstąpienia od umowy. Prezes UOKIK nałożył prawie 4 mln złotych kary (3 936 270 zł) na spółkę. Jak dotąd jest to najwyższa kara pieniężna jaka została nałożona na tzw. firmę pokazową.
Z niepokojących informacji przekazywanych przez Prezesa UOKIK na przestrzeni lat prowadzonych postępowań zwiększa się wartość produktów sprzedawanych przez handlowców na prezentacjach. Kilka lat temu ceny sprzedawanych produktów wahały się w granicach średnio 8 tys. złotych, jednakże dzisiaj są to średnio kwoty przekraczające kilkanaście tysięcy złotych.
Prezes UOKiK w wydanych decyzjach kwestionował dotąd szereg praktyk przedsiębiorców polegających przede wszystkim na nieujawnianiu handlowego celu pokazu w trakcie zapraszania, wprowadzania konsumentów w błąd co do stanu ich zdrowia, stosowania niedopuszczalnego nacisku w trakcie zawierania umów, uniemożliwiania kontaktu ze sprzedawcą oraz wprowadzania w błąd co do właściwości produktów. W związku z ciągłymi zmianami gospodarczymi ochrona konsumentów wymaga stałego rozwoju. Istnieje obecnie potrzeba modyfikacji kompetencji Prezesa UOKiK celem zwiększenia skuteczności podejmowanych przez niego działań. Nowe kompetencje, które chce wprowadzić Prezes UOKIK to przede wszystkim cztery uzupełniające do realizowanych obecniem m.in.:
- rozszerzenie zakresu możliwości dostępu do informacji od publicznego organu, podmiotu lub agencji krajowych. Wprowadzenia wymaga: śledzenie przepływów środków finansowych i danych lub potwierdzanie tożsamości osób zaangażowanych w przepływ środków finansowych i danych oraz informacji o rachunkach bankowych i własności stron internetowych;
- uprawnienie do nabywania towarów lub usług w tym, w razie potrzeby, z wykorzystaniem możliwości przedstawienia się jako inna osoba;
- uprawnienia dot. interfejsu internetowego. Prezes UOKiK miałby prawo do nakazania: a) usunięcia treści lub ograniczenia dostępu do interfejsu internetowego lub nakazania umieszczenia wyraźnego ostrzeżenia dla konsumentów wchodzących na interfejs internetowy, b) dostawcy usług hostingowych usunięcia lub wyłączenia interfejsu internetowego lub ograniczenia dostępu do niego, lub c) w odpowiednich przypadkach nakazania rejestrom domen i podmiotom rejestrującym domeny usunięcia pełnej nazwy domenowej (FQDN) i umożliwienia właściwemu organowi jej rejestracji.
- rozszerzenie instytucji przeszukania także na postępowania konsumenckie (art. 105n UOKiK).
Obecnie projekt ustawy o zmianie ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów został złożony przez Prezesa UOKiK do Rady Ministrów, a planowany termin przyjęcia projektu przez Radę Ministrów to III kwartał 2020 r. Niewątpliwie nadanie Prezesowi UOKiK wzmiankowanych kompetencji wpłynęłoby na zwiększenie wykrywalności naruszeń poprzez szersze możliwości uzyskania dowodów. W uzasadnieniu projektu wskazano, że w 2018 r. Prezes UOKiK wszczął 237 postępowań z zakresu ochrony zbiorowych interesów konsumentów i skierował do przedsiębiorców 400 tzw. wystąpień „miękkich”, które mają na celu mediacyjne usunięcie naruszenia zbiorowych interesów konsumentów. Średnia ilość postępowań prowadzonych w latach 2014 – 2018 to 694, 2 postępowań rocznie. W 2018 r. wpłynęło 5291 sygnałów z rynku dotyczących naruszenia zbiorowych interesów konsumentów.
Pozostaje pytanie – jak reagować?
Przede wszystkim należy być świadomym stosowania nieuczciwych praktyk na konsumentach. Jeżeli już zakup zostanie dokonany, to należy odstąpić od umowy w terminie 14 dni od dnia jej zawarcia i zwrócić otrzymane produkty. Do firmy, z którą zawarliśmy umowę należy wysłać oświadczenie o odstąpieniu od umowy, na stronie UOKiK dostępny jest jego wzór: https://prawakonsumenta.uokik.gov.pl/prawo-odstapienia-od-umowy/forma/
