Wersja audio:
Dla każdego z nas pewną niekwestionowaną oczywistością winno być prawo każdej kobiety do godnej i pełnej szacunku opieki w czasie ciąży i porodu. Niestety, jak pokazują badania Światowej Organizacji Zdrowia, wiele kobiet na całym świecie doświadcza lekceważenia, obraźliwych zachowań czy zaniedbań podczas opieki położniczej w placówkach medycznych1.
Prawa kobiet rodzących naruszane są poprzez bezpośrednią przemoc fizyczną, upokorzenia i wyzwiska słowne, przymus lub stosowanie procedur medycznych (w tym sterylizacji) bez ich zgody, brak poszanowania poufności i intymności.
Ostatnie doniesienia z Łodzi pokazują, że w Polsce wciąż zdarzają się przypadki naruszania prawa kobiet rodzących. Kobiety rodzące relacjonują porody, podczas których lekarz potrafił krzyknąć, aby pacjentka „nie darła się”, a nawet padają słowa o tym, że dziecko jest brzydkie. Zdarzają się również przypadki, w których kobiety rodzące mają wręcz poczucie, że są „śmieciami”, a chamski sposób odnoszenia się do nich wynika np. z tego, że są grube („Zanim się pomyślało o dziecku, trzeba było dupę odchudzić”)2. Uogólnienia są krzywdzące, w szczególności, że młodym adeptom nauk medycznych od najwcześniejszego etapu edukacji jest wpajany tzw. etos lekarski. Co więcej, przy ocenach etycznych lekarzy w relacjach lekarz-pacjent uwzględnia się utylitarne konsekwencje tej relacji w postaci skuteczności terapeutycznej3. Nie bez znaczenia jest również fakt, że „sprawnie funkcjonujący system opieki zdrowotnej umożliwia osiągnięcie wysokiej skuteczności terapeutycznej, jak też jest jednym z istotnych warunków dla zaistnienia dobrej relacji pomiędzy lekarzem a pacjentem. Etos lekarski realizowany jest w codziennej praktyce, stąd dobra organizacja systemu opieki zdrowia sprzyja równie wypełnieniu konkretnych postulatów etycznych”4.
Trudy zawodu nie mogą jednak wpływać na ostateczną ocenę prawną zachowania lekarza (lub innego personelu medycznego). Nie ulega wątpliwości, że zarówno art. 4 ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty, jak i przyrzeczenie lekarskie zawarte we wstępie do Kodeksu Etyki Lekarskiej określają podstawowy, fundamentalny zakres obowiązków każdego wykonującego zawód lekarza. Kodeks Etyki Lekarskiej (art. 12) wyraźnie stanowi, że lekarz powinien życzliwie i kulturalnie traktować pacjentów, szanując ich godność osobistą i prawo do intymności. Również ustawa o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta stanowi, że Pacjent ma prawo do poszanowania intymności i godności, w szczególności w czasie udzielania mu świadczeń zdrowotnych (art. 20 ust. 1).
Naruszenie tego prawa może stanowić podstawę pacjenta do dochodzenia od szpitala lub nawet samego lekarza zadośćuczynienia za naruszenia jego dobra osobistego w postaci intymności i godności, a dokładne mówiąc, wspominanego na początku, prawa kobiety do godnej i pełnej szacunku opieki w czasie ciąży i porodu. Potwierdza to art. 4 ust. 1 ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta (t. Dz.U. z 2016 r., poz. 186 ze zm.), który wskazuje, że:
W razie zawinionego naruszenia praw pacjenta sąd może przyznać poszkodowanemu odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę na podstawie art. 448 Kodeksu cywilnego. Reguły ustalone na gruncie stosowania art. 448 k.c. i 23 oraz 24 k.c. służą cywilnoprawnej ochronie dóbr osobistych pacjenta.
1 Stanowisko Światowej Organizacji Zdrowia w sprawie „Zapobieganie i eliminowanie braku poszanowania i złego traktowania rodzących w placówkach medycznych” [link]
2 http://lodz.wyborcza.pl/lodz/7,35136,25105899,zanim-sie-pomyslalo-o-dziecku-trzeba-bylo-dupe-odchudzic.html
3 Lekarski etos w relacjach z pacjentem. https://www.researchgate.net/publication/329522940_Lekarski_etos_w_relacjach_z_pacjentem
4 Lekarski etos w relacjach z pacjentem. https://www.researchgate.net/publication/329522940_Lekarski_etos_w_relacjach_z_pacjentem
