Czy szpitale łamią prawa pracownicze lekarzy kierując ich do pracy przy zwalczaniu koronawirusa? Przyglądamy się bliżej sytuacji pracowników służby zdrowia w tym trudnym okresie światowej pandemii.
Historia jest pełna cichych bohaterów, bez których otaczający nasz świat mógłby być jedynie marzeniem, a nawet mrzonką obłąkanego wizjonera, którego społeczeństwo uznało za wariata. Walka z pandemią koronawirusa jest polem wielu dramatów ludzkich, ale również postaw, które – jak opadnie kurz – będą wyznaczały najwyższe standardy nie tylko moralne, ale i etyczne.
Każdemu lekarzowi znane są słowa przyrzeczenia lekarskiego, w którym przyrzekł on m.in. służyć życiu i zdrowiu ludzkiemu. Lekarze są świadomi, że nie mogą odmówić pomocy lekarskiej w przypadkach niecierpiących zwłoki (art. 69 Kodeksu etyki lekarskiej).
Prawa lekarzy podczas pandemii koronawirusa
W czasie światowej pandemii, a w Polsce póki co w czasie stanu zagrożenia epidemicznego, lekarze nie mogą być pozbawiani przysługujących im praw, w szczególności tych zagwarantowanych im kodeksem pracy. Ustawa z dnia 2 marca 2020 roku o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (dalej: Ustawa o COVID-19) nie wprowadziła żadnych wyłączeń w zakresie prawa pracy. Wspominana ustawa nie dokonała m.in. nowelizacji art. 47 ustawy z dnia 5 grudnia 2008 roku o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi (t.j. Dz. U. z 2019 r. poz. 1239 z późn. zm.), który przewiduje m.in. w ust. 1 i 2, że:
- Pracownicy podmiotów leczniczych, osoby wykonujące zawody medyczne oraz osoby,
z którymi podpisano umowy na wykonywanie świadczeń zdrowotnych, mogą być skierowani do pracy przy zwalczaniu epidemii. Do pracy przy zwalczaniu epidemii mogą być skierowane także inne osoby, jeżeli ich skierowanie jest uzasadnione aktualnymi potrzebami podmiotów kierujących zwalczaniem epidemii. - Skierowanie do pracy przy zwalczaniu epidemii następuje w drodze decyzji.
Ograniczony zakres decyzji w sprawie koronawirusa
Jest to o tyle istotne, że decyzja miejscowego właściwego dyrektora oddziału wojewódzkiego Narodowego Funduszu Zdrowia co do podmiotów zobowiązanych do udzielania świadczeń opieki zdrowotnej wykonywanych w związku z przeciwdziałaniem COVID-19 ma ograniczony zakres, który obejmuje wyłącznie:
- wskazanie podmiotu wykonującego działalność leczniczą, uwzględniając potrzeby wynikające z zabezpieczenia dostępności do świadczeń opieki zdrowotnej w zakresie przeciwdziałania COVID-19,na obszarze województwa,
- ich strukturę organizacyjną,
- rodzaj wykonywanej działalności leczniczej,
- zasoby kadrowe i sprzętowe.
Art. 7 ust. 1 i 2 ustawy o COVID-19 nie reguluje kwestii stosunków wnikających z umów o pracę, jak również kontraktów z lekarzami. Co więcej, przywołany art. 47 ustawy o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi dotyczy wyłącznie stanu epidemii, a nie stanu zagrożenia epidemicznego.
Prawa lekarzy w świetle artykułu 42
Wszystko to ma o tyle znaczenie, że w przypadku wskazania danego podmiotu do wykonywania działalności w ramach ustawy o COVID-19, takie wskazanie może naruszać prawa pracownicze lekarzy w zakresie w jakim art. 42 k.p. przewiduje, że:
1. Przepisy o wypowiedzeniu umowy o pracę stosuje się odpowiednio do wypowiedzenia wynikających z umowy warunków pracy i płacy.
2. Wypowiedzenie warunków pracy lub płacy uważa się za dokonane, jeżeli pracownikowi zaproponowano na piśmie nowe warunki.
3. W razie odmowy przyjęcia przez pracownika zaproponowanych warunków pracy lub płacy, umowa o pracę rozwiązuje się z upływem okresu dokonanego wypowiedzenia. Jeżeli pracownik przed upływem połowy okresu wypowiedzenia nie złoży oświadczenia o odmowie przyjęcia zaproponowanych warunków, uważa się, że wyraził zgodę na te warunki; pismo pracodawcy wypowiadające warunki pracy lub płacy powinno zawierać pouczenie w tej sprawie. W razie braku takiego pouczenia, pracownik może do końca okresu wypowiedzenia złożyć oświadczenie o odmowie przyjęcia zaproponowanych warunków.
4. Wypowiedzenie dotychczasowych warunków pracy lub płacy nie jest wymagane w razie powierzenia pracownikowi, w przypadkach uzasadnionych potrzebami pracodawcy, innej pracy niż określona w umowie o pracę na okres nieprzekraczający 3 miesięcy w roku kalendarzowym, jeżeli nie powoduje to obniżenia wynagrodzenia i odpowiada kwalifikacjom pracownika.
Trudno bowiem nie zgodzić się z lekarzami, że o ile każdy z lekarzy jest lekarzem, ale nie każdy lekarz jest specjalistą od chorób zakaźnych, w szczególności, jeśli jest chirurgiem, ortopedą lub kardiologiem. Zmiana rodzaju pracy, a za taką należy uznać pracę jako np. lekarza chirurga, na lekarza od chorób zakaźnych wymaga zmian na podstawie art. 42 k.p. łączącej lekarza z przemianowanym szpitalem umowy o pracę. Nie inaczej należy oceniać jego przesunięcie w ramach oddziałów lub zmiany organizacyjnej w jednostce.
Brak takiej zmiany może naruszać prawa pracownicze lekarzy i uzasadniać ich roszczenia odszkodowawcze. To bardzo ważne, bo przywołany na początku kusz nie może przysłaniać nam praw lekarzy, którzy w szczególności dzisiaj zasługują na uznanie, które winno na gruncie prawa pracy wiązać się z zabezpieczeniem ich praw.
Historia jest pełna cichych bohaterów, a ich praw należy bezwzględnie przestrzegać.
