Zatrudnienie w szkole publicznej osoby niebędącej nauczycielem
Brak nauczycieli w szkołach staje się globalnym problemem. W Polsce największy dylemat dotyka szkół branżowych, w których brak jest nauczycieli mogących nauczać przedmiotów zawodowych. Prawo oświatowe w przepisach art. 15 wprowadza możliwość zatrudnienia osoby niebędącej nauczycielem, posiadającej przygotowanie uznane przez dyrektora szkoły za odpowiednie do prowadzenia danych zajęć oraz możliwość przyznania takiej osobie wynagrodzenia wyższej wysokości, ponad 184% kwoty bazowej, określanej dla nauczycieli corocznie w ustawie budżetowej. W takim wypadku to organy prowadzące szkoły mogą upoważniać dyrektorów szkół, w indywidualnych przypadkach, do przyznawania wynagrodzenia w wyższej wysokości. Ustawa jednak nie wskazuje, w jakiej formie powinno udzielić się stosownego upoważnienia. Co więcej, okazuje się, iż prawo to jest względnie rzadko stosowane w praktyce.
Brak domniemania kompetencji
Ustawa o samorządzie powiatowym, w przeciwieństwie do ustawy o samorządzie gminnym nie wprowadza zasady domniemania kompetencji rady powiatu. Przepisy art. 29 prawa oświatowego zawierają określenie organów jednostek samorządu terytorialnego wykonujących zadania i kompetencje organu prowadzącego z podziałem na poszczególne zadania i kompetencje. We wskazanym przepisie nie został wskazany organ, do którego zakresu kompetencji wchodzi upoważnienie dyrektorów szkół, w indywidualnych przypadkach, do przyznawania wynagrodzenia w wyższej wysokości, o którym mowa w art. 15 ust. 3 prawa oświatowego. Brak jest jednocześnie podstawy prawnej dla przekazania kompetencji zarządowi powiatu. Zgodnie jednak z art. 4 ust. 1 ustawy o samorządzie powiatowym, powiat wykonuje określone ustawami zadania publiczne o charakterze ponadgminnym w zakresie edukacji publicznej. Nawiązując zaś do przepisów z art. 91d ust. 1 Karty nauczyciela: W przypadku szkół i placówek prowadzonych przez jednostki samorządu terytorialnego, zadania i kompetencje organu prowadzącego określone w: 1) art. 30 ust. 6 i 10a, (…) – wykonuje odpowiednio: (…) rada powiatu (…). Wskazane przepisy dotyczą podwyższania wynagrodzenia nauczycieli zatrudnionych w oparciu o kartę nauczyciela.
Pogląd organów nadzorczych
Natomiast w przepisach art. 30 ust. 10 Karty Nauczyciela zostały zawarte analogiczne przepisy dotyczące upoważnienia dyrektora szkoły do podwyższenia wynagrodzenia w indywidualnych przypadkach jak w art. 15 ustawy – Prawo oświatowe. W praktyce organów nadzorczych dotyczącym uchwał podjętych na podstawie art. 30 ust. 10 Karty Nauczyciela, pomimo braku ustawowego upoważnienia, wskazuje się, że organem właściwym do udzielenia dyrektorowi upoważnienia do przyznania wynagrodzenia w wyższej wysokości w indywidualnych przypadkach będzie odpowiednio rada gminy, rada powiatu, sejmik województwa. (np. rozstrzygnięcie nadzorcze Wojewody Dolnośląskiego z dnia 16 grudnia 2022 r. NK-N.4131.108.21.2022.MS6).
Czy prawo może działać wstecz?
Naczelny Sąd Administracyjny niejednokrotnie wskazywał, że zgodnie z zasadą demokratycznego państwa prawnego, w rozumieniu powołanego art. 5 ustawy o ogłaszaniu aktów normatywnych, obywatele nie mogą być obarczani skutkami zaniedbań organów władzy publicznej (tu: samorządu terytorialnego), a wsteczna moc prawa może dotyczyć ewentualnie tylko przyznania praw – w tym przypadku prawa dyrektora do przyznania wyższego wynagrodzenia, natomiast wprowadzenie uchwały obniżającej wynagrodzenie ze wsteczną mocą obowiązującą byłoby niedopuszczalne.
